Giriş
Köyde büyüdüyseniz ya da köylerden gelen bir aileye sahipseniz, o sabah kahvesinde “ihtiyar heyeti ne derse o olacak” cümlesini duymuş olabilirsiniz. Ben de çocukluğumda köy kahvesinde geçen sohbetlerin bir parçasıydım; en çok da merak ettiğim şeylerden biri, “Bu seçimleri kim yapıyor acaba?” sorusu oldu. Bugün sizlerle bu sorunun peşine düşeceğiz: Köy İhtiyar Heyeti’ni kim seçer, kökenleri nelerdir, bugüne nasıl yansıyor ve yarın ne gibi etkiler yaratabilir? Arkadaş ortamında konuşur gibi—samimi ama derinlemesine bir bakışla…
—
Kökenleri: İhtiyar Heyetinin Doğuşu ve Tarihsel İzleri
Türkiye’de köylerin yönetimine dair temel hukuki metinlerden biri 442 sayılı Köy Kanunu (1924) idi. Bu kanun, köy muhtarı ve ihtiyar heyeti gibi yerel yönetim organlarını düzenliyordu. ([Vikipedi][1]) İhtiyar heyeti kavramı, aslında “kendi içinden saygı duyulan yaşlılar, ileri gelenler” anlamına gelen ‘ihtiyar’ sözcüğünden geliyor. Toplumun küçük biriminde karar alma, denetim ve uzlaştırma görevlerini üstlenen bu kurul, geleneksel köy örgütlenmesinde önemli bir halkayı oluşturuyordu.
Tarihsel süreçte bakıldığında, köylerde yönetişim yalnızca tek bir muhtarla bitmiyor; ortak karar alma, iş paylaşımı, imece gibi sistemlerle şekilleniyordu. İhtiyar heyeti bu noktada hem danışma hem karar organı olarak devreye giriyordu. Bugün hala bu miras üzerinden yürüyen sistemin izlerini görüyoruz.
—
Günümüzdeki Yapı: “Köy İhtiyar Heyetini Kim Seçer?”
Seçim Süreci ve Yetki Sahibi
Günümüzde ihtiyar heyetinin üyeleri, köyde yaşayan seçmen kadın ve erkek köylüler tarafından doğrudan seçiliyor. ([9lib][2]) Yani köy genelinde bir “köy derneği” veya köy halkı toplanarak, seçim hakkı olanlar arasından oy kullanarak ihtiyaçlarını yönetecek heyeti belirliyorlar. Bu seçimde dikkat edilen noktalar: adaylık başvurusu sistemi belirli değil; siyasi partiler açıkça aday gösteremiyor. ([9lib][2])
Üye Sayısı ve Seçim Kuralları
Üye sayısı köyün nüfusuna göre değişiyor. 1000 nüfusun altındaki köylerde 8 üye, nüfus arttıkça bu sayı 10–12’ye çıkabiliyor. ([9lib][2]) Ayrıca dikkat çeken bir kural: aynı aileden yakın akrabaların (anne, baba, koca, gelin, oğul, kardeş vb) heyette birlikte yer alması kanunen yasaklanmış durumda. Bu, görevdeki çeşitliliği artırmak ve tek bir ailenin ya da grubun hakimiyetini sınırlandırmak açısından anlamlı bir düzenleme. ([Emlak Kulisi][3])
Seçimden Sonra ve Doğal Üyeler
Seçilen üyelerin yanında “doğal üyeler” adı altında köy imamı, köy öğretmeni gibi köyde görevli statü sahipleri de heyete dahil edilebiliyor. ([9lib][2]) Bu da demek oluyor ki, seçim yalnızca “oy verme” eyleminden ibaret değil; yerel dinamiklere göre şekillenen bir yapıya sahip.
—
Geleceğe Bakış: Neler Değişebilir, Neler Korunmalı?
Demokratik Katılım ve Genç Nufüs
Köylerde gençlerin sayısı azalıyor; nüfus şehir merkezlerine taşınıyor. Bu durumda ihtiyar heyeti seçimlerinde demokratik katılım azalabilir, ya da yerel karar alma mekanizmaları etkilenebilir. Bu bağlamda “Seçimi kim yapar?” kadar “Kimlere seçim hakkı tanınır?” sorusu da önem kazanıyor.
Teknoloji ve Dijitalleşme İmkânı
Zamanla, köylerin yönetiminde dijital araçların kullanılması gündeme geliyor. Seçim süreçleri, yönergeler, toplantılar gibi unsurlar dijital platformlara taşınabilir. Bu da sistemin şeffaflığını artırabilir, ancak köyde internet erişimi olmayanlar açısından bir eşitsizlik yaratabilir.
Kültürel ve Yerel Değerlerin Korunması
İhtiyar heyeti yalnızca idari bir organ değil; köyün geleneksel işlerini, imecesini, ortak yaşamını da yönlendiren bir yapı. Bu açıdan seçim süreci “yerel değerlerin temsil edilmesi” açısından önemli. Gelecekte, gençler yerine “köy dışına taşınmış ama köye aidiyet hissi olan kişiler” de heyete katılabilir mi? Bu soru üzerinde düşünmek gerekir.
—
Sonuç ve Soru Zamanı
“Peki özetle: köy ihtiyar heyetini kim seçer?” diye sorarsak cevap şu: köyde yaşayan seçmen kadın ve erkek vatandaşlar, köy derneği ya da halk toplantısı üzerinden saklı olmayan, gizli oyla seçim yaparak ihtiyar heyeti üyelerini belirler. Bu düzenleme hem yerel katılımı hem de karar alma sürecinin meşruiyetini güçlendirir.
Şimdi sizinle bir sohbet ortamında gibi konuşalım:
Sizce köyünüzde ya da tanıdığınız köylerde bu seçim süreci ne kadar şeffaf işliyor?
Seçimin öncelikli kriterleri arasında “kimin daha saygın olduğu” mu yoksa “kimin daha yenilikçi fikirleri olduğu” mu yer alıyor sizce?
Gelecekte köy yönetiminde dijital katılım artırılmalı mı? Yoksa geleneksel yöntemler korunmalı mı?
Fikirlerinizi, deneyimlerinizi paylaşın — hem kendi köyünüzdeki gerçekliği anlamış olalım hem de bu yönetim biçiminin daha adil, daha katılımcı hale gelmesi için birlikte düşünebiliriz.
[1]: https://en.wikipedia.org/wiki/Village_Law_%28Turkey%29?utm_source=chatgpt.com “Village Law (Turkey)”
[2]: https://9lib.net/article/k%C3%B6y-i%CC%87htiyar-meclisi-k%C3%B6y-y%C3%B6netiminin-organlar%C4%B1.yr30nj6j?utm_source=chatgpt.com “Köy İhtiyar Meclisi – Köy Yönetiminin Organları”
[3]: https://emlakkulisi.com/guncel/koy-kanunu-ihtiyar-heyeti-kimlerden-olusur/493652?utm_source=chatgpt.com “Köy kanunu ihtiyar heyeti kimlerden oluşur – Emlakkulisi.Com”